Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών είναι ένα θέμα που απασχολεί τους γονείς της σύγχρονης κοινωνίας. Οι γονείς προβληματίζονται για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να επικοινωνήσουν συναισθηματικά με τα παιδιά τους, αλλά και για το πώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να εκφράζουν και να διαχειρίζονται κατάλληλα τα συναισθήματά τους.
Τα συναισθήματά μας είναι ουσιώδεις καθοδηγητές, καθώς δίνουν σήματα για δράση, αποφυγή ή επεξεργασία νοημάτων. Τα συναισθήματα είναι πάντα παρόντα στη ζωή μας και είναι μέρος του να είμαστε ζωντανοί.
Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελείται από ένα αλληλοσυμπληρούμενο σύμπλεγμα συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Οι δεξιότητες αυτές αφορούν τρεις διαστάσεις: το πώς είμαστε σε σχέση με τον εαυτό μας, το πώς είμαστε σε σχέση με τους άλλους, αλλά και τη σχέση μας με την στοχοκατευθυνόμενη συμπεριφορά.
Τι είναι λοιπόν η συναισθηματική νοημοσύνη; Είναι η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τα συναισθήματά του στις διαπροσωπικές σχέσεις (Goleman, 1995).
Η μελλοντική επιτυχία, προσωπική και επαγγελματική καθορίζεται από την ισορροπία ανάμεσα στο συναισθηματικό και το λογικό κομμάτι του εγκεφάλου (Gottman, 2011).
Στα παιδιά η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν, να ρυθμίζουν και να εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους ανάλογα με τη συνθήκη στην οποία βρίσκονται.
Ο ρόλος των γονέων είναι πολύ σημαντικός στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών τους. Η στάση των γονέων απέναντι στα συναισθήματα, αλλά και ο τρόπος που τα διαχειρίζονται οι ίδιοι επιδρά στη συναισθηματική ανάπτυξή τους. Η ικανότητα των γονέων να αναγνωρίζουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις, η ικανότητα ενσυναισθητικής κατανόησης, και καλλιέργειας συναισθηματικών δεσμών με τα παιδιά τους οδηγεί σε μια διαπαιδαγώγηση βασισμένη στο συναίσθημα.
Τα συναισθηματικά νοήμονα παιδιά τείνουν να έχουν καλύτερη ενδοπροσωπική και διαπροσωπική προσαρμογή, καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία, υψηλότερες σχολικές επιδόσεις, και θετικότερες διαπροσωπικές σχέσεις.
Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι τα συναισθήματά τους γίνονται σεβαστά και αποδεκτά. Μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας δεχόμαστε μηνύματα για το ποιά συναισθήματα είναι αποδεκτά, αλλά και αν επιτρέπεται η έκφρασή τους.
Συχνά, η έκφραση συναισθημάτων προκαλεί αμηχανία στους ενήλικες, οι οποίοι προτιμούν να κρύβουν και να μην εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Τα παιδιά όμως βιώνουν όλα τα συναισθήματα (λύπη, φόβο, άγχος). Όλη αυτή την έκφραση οι γονείς χρειάζεται να την εμπεριέξουν, να την αγκαλιάσουν, ώστε να της δώσουν ένα νόημα, να κάνουν τα συναισθήματα περισσότερο κατανοητά και ελέγξιμα. Όταν ένας γονέας αντέχει ένα συναίσθημα, του δίνει μορφή και έτσι δεν είναι πια τόσο τρομακτικό όσο αρχικά φαινόταν. Το παιδί νιώθει ότι μπορεί να το βιώσει και να το διαχειριστεί.
Σημαντικό είναι λοιπόν οι γονείς να επιδεικνύουν ένα είδος επαγρύπνησης, ώστε να αντιληφθούν τα συναισθήματα του παιδιού και να ανταποκριθούν κατάλληλα σε αυτά. Αναγνωρίστε ως σημαντικά τα συναισθήματα χωρίς τάση για υποτίμηση. Αφιερώστε χρόνο σε ένα λυπημένο ή θυμωμένο παιδί και αξιοποιείστε αυτό το συναίσθημα ως ευκαιρία για μοίρασμα και οικειότητα. Επικυρώστε και φυσιολογικοποιείστε τα συναισθήματα του παιδιού, για να νιώσει ότι δεν είναι το μόνο που τα βιώνει.
Ένα σημαντικό βήμα στη συναισθηματική αγωγή είναι η βοήθεια που μπορείτε να προσφέρετε ώστε τα παιδιά να καταφέρουν να κατονομάσουν με ακρίβεια τί νιώθουν. Ως γονείς δώστε τις κατάλληλες λέξεις, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να λεκτικοποιήσουν το κάθε συναίσθημα. Καθρεφτίστε λεκτικά αυτό που παρατηρείτε «φαίνεσαι λυπημένος». Τα αρνητικά συναισθήματα υποχωρούν, όταν τα παιδιά μπορούν να τα μοιραστούν και να μιλήσουν για αυτά. Μεταδώστε την αίσθηση ασφάλειας ότι μπορείτε να αντέξετε αυτό το «άνοιγμα» στα συναισθήματα.
Δηλώστε την διαθεσιμότητα σας, όταν επιθυμεί το ίδιο και είναι έτοιμο να σας μιλήσει. Αυτοαποκαλυφθείτε οι γονείς εκφράζοντας όσα νιώθετε. Αποφύγετε την υποτίμηση των φόβων και των αγωνιών των παιδιών ως ασήμαντα. Διδάξτε τρόπους αυτορρύθμισης συναισθήματος και χαλάρωσης του σώματος.
Εφαρμόζοντας τις αρχές της συναισθηματικής αγωγής και της επικοινωνίας τα παιδιά θα μάθουν να εμπιστεύονται και να χειρίζονται τα συναισθήματα τους, αλλά και να λύνουν τα προβλήματα τους. Γίνετε συνοδοιπόροι στην πορεία της ανάπτυξης του παιδιού σας. Τα παιδιά μπορούν να νιώσουν την υποστήριξη των γονέων τους, μέσω της οικοδόμησης στενότερων συναισθηματικών δεσμών μαζί τους. Άλλωστε «Δεν βλέπει κανείς πολύ καλά παρά μονάχα με την καρδιά». Ας είμαστε συμπονετικοί προς τα παιδιά αλλά και προς τον εαυτό μας.